23 lis, 2015
niepłodność, niepłodność u mężczyzn, leczenie niepłodności, bezpłodność, dietetyk poznań

Zapraszam do zapoznania się z nagrodzonym artykułem, który przygotowałem na konkurs "Nauka i praktyka w zawodzie dietetyka" w 2019 roku.

Zdrowie człowieka zależy od wielu czynników. Jak niejednokrotnie udowadniano, najważniejszym z nich jest styl życia, na który składa się m.in.: aktywność fizyczna, odpowiednia dieta czy stosowanie używek. Każda składowa może przyczynić się do rozwinięcia chorób cywilizacyjnych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) do listy tych schorzeń dopisała kolejną -  niepłodność.

Styl życia

Zdrowie człowieka zależy od wielu czynników. Jak niejednokrotnie udowadniano, najważniejszym z nich jest styl życia, na który składa się m.in.: aktywność fizyczna, odpowiednia dieta czy stosowanie używek. Każda składowa może przyczynić się do rozwinięcia chorób cywilizacyjnych. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) do listy tych schorzeń dopisała kolejną -  niepłodność.

 

Niepłodność, a bezpłodność

Ważne jest aby na wstępie rozróżnić dwa terminy: „niepłodność” oraz „bezpłodność”. Przez „bezpłodność” rozumiemy trwałą niemożność posiadania potomstwa (np. wskutek operacyjnego usunięcia jąder), a więc jest to sytuacja nieodwracalna. Natomiast „niepłodność” to stan, w którym zachodzi niemożność poczęcia dziecka pomimo regularnego współżycia przez okres co najmniej 12 miesięcy bez stosowania jakichkolwiek środków antykoncepcyjnych.

Badania pokazują, że w Polsce problem ten dotyczy około 18-20% par (1 mln par) w wieku rozrodczym, a więc jest on dość istotny. Przyczyny niepłodności mogą leżeć zarówno po stronie kobiety jak i mężczyzny. Szacuje się, że u 20-30% istnieją oba te czynniki, a według różnych autorów, czynnik męski w 30-60% stanowi o niepłodności pary. Tylko 5-15% przypadków niepłodności u mężczyzn mogą stanowić zaburzenia genetyczne, natomiast u 40-75% pacjentów nie stwierdza się przyczyny, co utrudnia podjęcie leczenia, które obecnie przybiera formę farmakoterapii bądź zabiegu chirurgicznego. Jednak mając na uwadze wpływ stylu życia, a w szczególności diety, na występowanie chorób cywilizacyjnych, warto przyjrzeć się temu zagadnieniu. 

 

Czego unikać?

Ważne jest aby unikać substancji, które mogą negatywnie wpływać na płodność. Palenie papierosów, spożywanie alkoholu czy narkotyków może przyczynić się do impotencji. Warto wspomnieć, że w 54% powodują ją przyczyny krążeniowe, dlatego też, dieta płodności nie powinna zawierać składników, które będą predysponowały do chorób układu krążenia czy też cukrzycy. Zatem poza używkami, powinno się wyeliminować również nasycone kwasy tłuszczowe (tłuste mięsa, przetwory mięsne) izomery trans kwasów tłuszczowych (smażone potrawy, wyroby cukiernicze, fast-food) i cukry proste (słodycze, cukier).

Alkohol może także obniżać poziom testosteronu i zmniejszać ruchliwość plemników. Niewykluczone, że ma destrukcyjny wpływ na główkę plemnika, upośledzając jego zdolność przedostania się do komórki jajowej.

Czynnikami, wykazującymi negatywne działanie, na które nie mamy większego wpływu, mogą być tzw. „ksenoestrogeny”, czyli substancje, które mają zdolność interakcji z układem hormonalnych i modyfikowania go w sposób charakterystyczny dla estrogenów. Są to związki syntetyczne wykorzystywane w produkcji plastiku czy gumowych zabawek, a także pestycydy, które mogą dostawać się do wód gruntowych.

 

Jakie składniki sprzyjają płodności?

Istnieje szereg składników diety, które pozytywnie wpływają na płodność u mężczyzn. Są to m.in. nienasycone kwasy tłuszczowe - jednonienasycone i wielonienasycone (ryby morskie, oleje roślinne, awokado), rozpadające się na eikozanoidy, pełniące rolę miejscowych hormonów, regulujących pracę narządów rozrodczych.

Innym ważnym składnikiem diety jest nabiał (mleko, jogurt naturalny, maślanka, kefir, twaróg). Jego niedobór prowadzi do zaburzeń gospodarki hormonalnej odpowiadającej za produkcję testosteronu, potencję oraz wytwarzanie męskich gonad.

Jeśli chodzi o witaminy, najważniejszą z nich jest witamina E (olej słonecznikowy, zarodki pszenicy, jaja). Jej niedobór zmniejsza wydzielanie hormonu LH (hormon luteinizujący), co sprzyja zwyrodnieniu plemników. Istotny wpływ ma także kwas foliowy (otręby pszenne, szpinak, brukselka, szparagi, bób, kalafior), który zwiększa objętość nasienia i ruchliwość plemników.

Jednym ze składników mineralnych, o którym warto wspomnieć jest cynk (nasiona roślin strączkowych, kasza gryczana, orzechy, produkty zbożowe z pełnego przemiału). Jego obecność zwiększa objętość nasienia, a także chroni przed impotencją oraz wpływa na odpowiednią produkcję testosteronu. Drugim ważnym składnikiem mineralnym jest żelazo (wątroba, mięso), którego niedobór może skutkować obniżeniem popędu płciowego, osłabieniem i dysfunkcją narządów płciowych.

 

Co jeszcze?

Mówiąc ogólnie, na poprawę płodności będzie miał wpływ dobry stan zdrowia, rozumiany jako dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny. Zatem bardzo ważny jest higieniczny tryb życia, który będzie przejawiał się w przestrzeganiu zasad zdrowego odżywiania, dbaniu o tężyznę fizyczną, odpowiednio długi sen czy nie uleganie nałogom. Wszystkie te czynniki mogą w przyszłości spowodować zmniejszanie się problemu niepłodności.

Źródła:

  1. Bręborowicz G.: Położnictwo i ginekologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007: 737-741.
  2. Brzozowska A.: Składniki mineralne. W: (red.) Gawęcki J.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010: 240-248.
  3. Gajda M.: Gdy natura odmawia rodzicielstwa. Intergracja 2014; 3 (66).
  4. Krocz J.: Dieta a płodność. W: parenting.pl, 19.12.2013 [dostęp 18.10.2014]. Dostępny w Internecie: http://parenting.pl/portal/dieta-a-plodnosc.
  5. Kurzawa R., Kaniewska D., Bączkowski T.: Niepłodność jako problem kliniczny i społeczny. Przewodnik lekarza, 2010; 2.
  6. Lew-Starowicz Z.: Leczenie zaburzeń seksualnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997.
  7. Szostak Węgierek D.: Dieta płodności – czy istnieje? W: prenatale.pl, 06.08.2012 [dostęp 18.10.2014]. Dostępny w Internecie: http://www.prenatale.pl/dieta-plodnosci-czy-istnieje,dieta-a-plodnosc-na....
  8. Tkaczuk-Włach J., Robak-Chołubek D., Jakiel G.: Niepłodność Męska. Przegląd Menopauzalny 2006; 5.
  9. Wartanowicz M., Gronowska-Senger A.: Witaminy. W: (red.) Gawęcki J.: Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010: 294-298, 325-331.
  10. Woźniak M., Murias M.: Ksenoestrogeny: substancje zakłócające funkcjonowanie układu hormonalnego. Ginekologia Polska 2008; 79: 785-790.
  11. Wysocki M., Miller M.: Paradygmat Lalonde’a, Światowa Organizacja Zdrowia i Nowe Zdrowie Publiczne. Przegląd Epidemiologiczny, 2003; 57: 505-512.
  12. Zdjęcie artykułu ze strony: http://www.pixabay.com